سوگیری‌های شناختی
براساس اغلب نظریه‌های شناختی، سوگیری‌های شناختی منفی یا ترجیح و تمایل به پردازش منفی اطلاعات، در شروع اضطراب و افسردگی نقش موثر دارند (بک، 2008). به‌طور کلّی براساس این نظریات وجود سوگیری‌ها موجب افزایش فراوانی، شدت و تنوع در افکار منفی خواهد شد که این خود موجب افزایش، هیجانات و نشانه‌های اضطراب و افسردگی می‌شود. براساس این پارادایم افسردگی و اضطراب در اثر سوگیری در توجه (توجه گزینشی) ادراك، حافظه و تفسیرهای نادرست شخصی ایجاد می‌شوند (مکلود و متیوز، 2012).
اصلاح سوگیری‌های شناختی
اصلاح سوگیری شناختی (CBM) به مجموعه فرایندهایی با هدف تغییر، بهبود و اصلاح سوگیری در افراد سالم و همچنین حوزه گسترده‌ای از درمان‌های روان‌شناختی (غیر دارویی) برای اختلال‌هایی همچون اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ، اضطراب، افسردگی و اعتیاد به مواد مخدر و الکل، پرخاشگری و اختلالات خوردن اشاره دارد. به‌طور خلاصه، CBMT زیرمجموعه‌ای از درمان‌های روان‌شناختی مبتنی بر فرآیندهای شناختی است و همراه یا بدون دارو درمانی و مشاوره به‌کار می‌رود. گاهی به این شیوه، درمان‌های پردازش شناختی کاربردی یا ACPT نیز گفته می‌شود. درمان‌های پردازش شناختی کاربردی علاوه بر این، شامل آموزش توجه، اصلاح تفسیر، آموزش نزدیک‌شدن/اجتناب، آموزش اصلاح تصورات، درمان حساسیت زدایی حرکت چشم و پردازش مجدد نیز هستند (متیوز، ریجوی، کوک و ییند، 2007).
روش‌های CBMT شواهد و نظریه‌های مدل شناختی اضطراب، علوم عصب‌شناختی و مدل‌های توجهی را یکپارچه و ترکیب می‌کنند. CBM را می‌توان نسخه‌ای از بازیابی توجهی دانست و به آن واکسن شناختی نیز می‌‌گویند. این شیوه همچنین نوعی درمان مبتنی بر رایانه است که فعالیت مغز را تغییر می‌دهد و فعالیت کورتکس پیش‌پیشانی را بیشتر به سمت چپ هدایت می‌کند. این تغییر به‌طور طبیعی با تفکر مثبت و شادتر همراه است. این شیوه فرد را برای پرورش سوگیری توجه مثبت تشویق می‌کند. این هدف با استفاده از یک تمرین ساده که در آن اطلاعات مثبت با اطلاعات منفی جفت می‌شوند به‌دست می‌‌آید (مکلود و متیوز، 2012).
CBM مشتمل بر مجموعه تمرین‌هایی است که روند سوگیری را معکوس می‌کند و بنابراین در بهبود اختلالات خلقی تأثیرگذار است. در برخی از اپلیکشن‌های CBM از فرد خواسته می‌شود مداوماً تصاویر خوب یا مثبت را بر تصاویر بد یا منفی برگزیند. به‌عنوان مثال در اپلیکیشن دانشگاه مک‌گیل از فرد خواسته می‌شود بر یک چهره خندان در میان مجموعه‌ای از صورت‌ها کلیک کند. به این ترتیب CBM به‌تدریج موجب سوگیری توجه مثبت می‌شود. درواقع، فرد به مرور دیدگاه مثبت‌تری اختیار می‌کند و متعاقباً تجربه منفی کمتری را متحمل خواهد شد.
شاخه‌های CBM
سوگیری در توجه و اصلاح سوگیری توجهی ABM
سوگیری در تفسیر و اصلاح سوگیری تفسیر IBM
سوگیری در حافظه و اصلاح سوگیری حافظه MBM
معرفی تكلیف كاوش نقطه برای سنجش سوگیری‌های شناختی (dot probe task)
تكالیف استروپ هیجانی و شنود دوگوشی، برای ارزیابی توجه انتخابی و سوگیری ادراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این دو تكلیف، هرچه واکنش کندتر باشد، توجه گزینشی یا سوگیری به محرکی خاص بیشتر قلمداد می‌شود. البته در این‌دو عوامل متنوع دیگری هم به غیر از توجه گزینشی وجود دارند که می‌توانند دلیلی بر این کندی واکنش باشند. به همین دلیل، کالین مک‌لئود و همکارانش (1986) تكلیف دیگر در روانشناسی شناختی به نام "تكلیف كاوش نقطه" طراحی کردند. تكلیف كاوش نقطه به‌عنوان معیاری که ابهام کمتری در سنجش توجه گزینشی و سوگیری دارد مطرح شده است. در این تكلیف هرقدر زمان واکنش تندتر باشد بیانگر توجه گزینشی و سوگیری بیشتر است. این تكلیف، به‌طور گسترده‌ای برای ارزیابی توجه گزینشی در اختلالات روانی مورد استفاده قرار گرفته و احتمالاً دقیق‌ترین و کامل‌ترین روش ارزیابی توجه گزینشی و سوگیری است. در این تكلیف تغییرات و اصلاحات بسیاری اعمال شده و نسخه‌های متفاوت و متنوعی از آن وجود دارد. این تكلیف در مقایسه با استروپ هیجانی و شنود دوگوشی، بهتر توجه گزینشی و سوگیری را می‌سنجد، چون بر این منطق استوار است که دو محرک هم‌زمان بر روی صفحه نمایش ظاهر شده و زمان واکنش فرآیند ترجیح یکی از محرک‌ها نسبت به دیگری سنجیده می‌شود (هاروی و همكاران، 2004).
لطفاً در ذكر منبع این اثر از آدرس زیر استفاده كنید:
خدادادی، مجتبی؛ نوکنی، مصطفی و امانی، حسین (1394). نرم‌افزار تکلیف کاوش نقطه و اصلاح سوگیری. تهران: موسسه تحقیقات علوم رفتاری- شناختی سینا.